Το άγχος είναι συναίσθημα. Τρέφεται από τα πένθη του παρελθόντος και την ανησυχία για το μέλλον. Δε ζει ποτέ στο παρόν.
Προέρχεται από την ελληνική λέξη άγχω που σημαίνει σφίγγω, πνίγω. Αν και είναι πανταχού παρόν, παραμένει δύσκολο στη διαχείρησή του. Είτε εκδηλώνεται σωματικά ως κρίση πανικού είτε ως επίμονη ανησυχία , επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τον εαυτό μας.
Τι είναι το άγχος
Ο Edmund J. Bourne στο βιβλίο του The Anxiety and Phobia Workbook αναφέρει: ¨Το άγχος είναι μια δυσάρεστη αίσθηση φόβου και ανησυχίας. Είναι ένα πανανθρώπινο συναίσθημα που σχετίζεται με την έγνοια και προκύπτει από την αβεβαιότητα για το μέλλον¨ (Bourne, 2015).
Στην ουσία του, το άγχος είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης. Σκεφτείτε το σαν το σύστημα συναγερμού του εγκεφάλου, τελειοποιημένο μέσα από χιλιετίες για να μας κρατά ασφαλείς από απειλές. Στην προϊστορική εποχή, αυτός ο συναγερμός ήταν απαραίτητος. Ένας θόρυβος στους θάμνους μπορεί να σήμαινε έναν θηρευτή και μια γρήγορη έκρηξη αδρεναλίνης θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Σήμερα, οι απειλές είναι λιγότερο για λιοντάρια και περισσότερο για προθεσμίες, κοινωνικές προσδοκίες ή τον πανταχού παρόντα βόμβο των ειδοποιήσεων.
Το άγχος γίνεται προβληματικό όχι επειδή υπάρχει, αλλά επειδή ως μηχανισμός βρίσκεται συνεχώς σε ενεργοποίηση. Αντί να μας ειδοποιεί για πραγματικό κίνδυνο, χτυπά αδιάκοπα, κάνοντας το συνηθισμένο να φαίνεται συντριπτικό. Αυτή η δυσλειτουργία είναι που μετατρέπει ένα χρήσιμο συναίσθημα σε εξουθενωτική κατάσταση.
Οι πολλές όψεις του άγχους
Το άγχος δεν είναι μια εμπειρία που τη βιώνουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Είναι ένα φάσμα με διάφορες μορφές:
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (GAD): Ο αδιάκοπος βόμβος του μυαλού, μια συνεχής ανησυχία για τα πάντα και τίποτα. Δυσλειτουργική καθημερινότητα.
- Διαταραχή πανικού: Ξαφνικά, έντονα επεισόδια που μοιάζουν με ένα παλιρροϊκό κύμα φόβου.
- Κοινωνικό άγχος: Ο φόβος της κρίσης που μετατρέπει τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις σε ¨παραστάσεις¨ υψηλού ρίσκου.
- Φοβίες: Συγκεκριμένοι, έντονοι φόβοι που μας καθηλώνουν σε συμπεριφορές αποφυγής.
Η κατανόηση της μορφής που αντιμετωπίζουμε είναι το πρώτο βήμα για να επανακτήσουμε τον έλεγχο.
Επαναπροσδιορίζοντας το άγχος: η θετική όψη
Τι θα γινόταν αν το άγχος ήταν μήνυμα αντί για δυσλειτουργία; Όταν σταματήσουμε να προσπαθούμε να το σιγήσουμε και αρχίσουμε να το ακούμε, συχνά ανακαλύπτουμε βαθύτερες αλήθειες για τον εαυτό μας. Το άγχος μπορεί να μας καθοδηγήσει προς μια αλλαγή, μια νέα καριέρα, μια διαφορετική σχέση ή μια αλλαγή στις προτεραιότητες. Δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα προς επίλυση αλλά ένα σήμα προς ερμηνεία. Όπως αναφέρει ο Barry McDonagh στο βιβλίο του Dare: The New Way to End Anxiety and Stop Panic Attacks, ¨Το άγχος ευδοκιμεί με την αντίστασή μας σε αυτό. Όσο περισσότερο αντιστεκόμαστε και το διώχνουμε μακριά μας τόσο το κάνουμε δυνατότερο. Ο τρόπος να το αποδυναμώσουμε είναι να το αφήσουμε να υπάρχει…¨ (McDonagh, 2015)
Το άγχος δεν είναι ελάττωμα του χαρακτήρα μας. Είναι μια υπενθύμιση ότι είμαστε ζωντανοί. Είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης διάστασής μας. Αυτό σημαίνει ότι δε μπορούμε και δεν πρέπει να προσπαθούμε να το εξαφανίσουμε. Με τα σωστά εργαλεία και τη σωστή νοοτροπία, μπορούμε να μετατρέψουμε το άγχος από εχθρό σε σύμμαχο.
Οπότε την επόμενη φορά που οι σκέψεις μας αρχίζουν να τρέχουν και η καρδιά μας να χτυπά, κάνουμε παύση. Παίρνουμε μια βαθιά ανάσα. Κι έχουμε στο νου μας ότι το άγχος δεν μας ορίζει, η ανταπόκρισή μας σε αυτό το κάνει ισχυρό.
Βιβλιογραφία
- Bourne, E. J. (2015). The Anxiety and Phobia Workbook. New Harbinger Publications.
- De Becker, G. (1997). The Gift of Fear: Survival Signals That Protect Us from Violence. Dell Publishing.
- McDonagh, B. (2015). Dare: The New Way to End Anxiety and Stop Panic Attacks. BMD Publishing.
- Wilson, S. (2017). First, We Make the Beast Beautiful: A New Journey Through Anxiety. Dey Street Books.
