Κατανόηση του άγχους ως κοινό οικογενειακό συναίσθημα.

Το άγχος είναι μια φυσική αντίδραση στο χρόνιο στρες, αλλά όταν επηρεάζει ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα, ο αντίκτυπός του μπορεί να γίνει συντριπτικός. Τα μέλη της οικογένειας είναι διασυνδεδεμένα συστήματα, όπου τα συναισθήματα ρέουν και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Η κατανόηση του άγχους όχι μόνο ως ατομικής εμπειρίας αλλά και ως συστημικού συναισθήματος μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την κατανόηση και την αντιμετώπιση.

Η οικογένεια ως σύστημα

Σε μια οικογένεια, κάθε μέλος έχει έναν ρόλο, και τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές που προκύπτουν από το ρόλο τους είναι αλληλένδετα. Όταν ένα μέλος βιώνει άγχος, αυτό μπορεί να διαχυθεί στο σύστημα, επηρεάζοντας τη δυναμική, την επικοινωνία και τη συνολική αρμονία της ομάδας.

Για παράδειγμα:

• Το άγχος ενός γονέα για τη δουλειά ή τα οικονομικά μπορεί να δημιουργήσει ένταση, οδηγώντας σε λιγότερη υπομονή ή αυξημένο εκνευρισμό στο σπίτι.
• Το άγχος ενός παιδιού για το σχολείο μπορεί να προκαλέσει προστατευτικές ή υπερβολικές συμπεριφορές από τους γονείς, δημιουργώντας έναν κύκλο εξάρτησης ή αυξημένου στρες.
• Τα αδέλφια μπορεί να απορροφήσουν το συναισθηματικό κλίμα, αντιδρώντας με δικό τους άγχος ή απομάκρυνση.

Όπως σημειώνει ο  Murray Bowen στο Family Therapy in Clinical Practice (1978), «Η συναισθηματική διασύνδεση στις οικογένειες μπορεί να ενισχύσει τη σταθερότητα, αλλά επίσης να μεταδώσει το άγχος, όταν τα μέλη αποτυγχάνουν να διαχειριστούν το προσωπικό τους στρες.»

Σημάδια άγχους στο οικογενειακό σύστημα

Αν και το άγχος εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε οικογένεια, κοινά συστημικά μοτίβα περιλαμβάνουν:

1. Αποφυγή: Τα μέλη της οικογένειας αποφεύγουν να συζητήσουν ορισμένα θέματα για να αποφύγουν συγκρούσεις, οδηγώντας σε άλυτες εντάσεις.
2. Ρόλοι υπερ-λειτουργίας και υπο-λειτουργίας: Ένα μέλος μπορεί να αναλαμβάνει υπερβολικές ευθύνες, ενώ ένα άλλο γίνεται ολοένα και πιο εξαρτημένο.
3. Κλιμάκωση συγκρούσεων: Το στρες και το άγχος μπορεί να οδηγήσουν σε συχνούς καβγάδες, ακόμη και για μικρά ζητήματα.
4. Αποστασιοποίηση: Προσπαθώντας να ανταπεξέλθουν, κάποια μέλη μπορεί να αποσυρθούν συναισθηματικά ή σωματικά, αφήνοντας τους άλλους να νιώθουν απροστάτευτοι.
5. Τελειομανία και υψηλές προσδοκίες: Οι οικογένειες μπορεί άθελά τους να δημιουργούν περιβάλλοντα όπου τα μέλη αισθάνονται πίεση να είναι τέλεια, τροφοδοτώντας το άγχος.

Ο Salvador Minuchin εξηγεί στο βιβλίο του Families and Family Therapy (1974) ότι «οι οικογενειακές εντάσεις συχνά προκύπτουν από δυσλειτουργικά μοτίβα επικοινωνίας, τα οποία εντείνουν το άγχος όταν δεν αναγνωρίζονται ή δεν επιλύονται έγκαιρα.»

Σπάσιμο του κύκλου

Η κατανόηση του άγχους ως κοινό οικογενειακό πρόβλημα, και όχι ως ατομικό αγώνα, μπορεί να μεταμορφώσει τον τρόπο που αντιμετωπίζεται. Ορισμένα βήματα που τα μέλη της οικογένειας μπορούν να κάνουν μαζί περιλαμβάνουν:

1. Ανοιχτή επικοινωνία: Ενθαρρύνετε ειλικρινείς και συμπονετικές συζητήσεις για τα συναισθήματα. Αυτό μειώνει το στίγμα γύρω από το άγχος και βοηθά όλους να νιώθουν υποστήριξη.
2. Εντοπισμός μοτίβων: Συνεργαστείτε με έναν θεραπευτή για να αποκαλύψετε επαναλαμβανόμενα μοτίβα που μπορεί να συμβάλλουν στο άγχος μέσα στο οικογενειακό σύστημα.
3. Καθορισμός ορίων: Σαφή και υγιή όρια προάγουν την ατομική ευημερία και μειώνουν την πιθανότητα υπερβολικής εμπλοκής ή εξάρτησης.
4. Εξάσκηση συναισθηματικής ρύθμισης: Τεχνικές όπως η ενσυνειδητότητα, οι ασκήσεις χαλάρωσης ή οι κοινές δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν ολόκληρη την οικογένεια να διαχειριστεί το στρες.
5. Αναζήτηση επαγγελματικής υποστήριξης: Η οικογενειακή θεραπεία προσφέρει έναν ασφαλή χώρο για να εξερευνηθούν οι βαθύτερες αιτίες, να βελτιωθεί η επικοινωνία και να αναπτυχθούν στρατηγικές για τη μείωση του άγχους.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η θεραπεία

Η οικογενειακή θεραπεία επικεντρώνεται στην κατανόηση και την αντιμετώπιση της συστημικής φύσης του άγχους. Μέσα από συνεργατικές συνεδρίες, οι οικογένειες μπορούν να:

• κατανοήσουν πώς λειτουργεί το άγχος ( άγχος ένα αρχαίο συναίσθημα) μέσα στις σχέσεις τους.
• μάθουν εργαλεία για να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο χωρίς να ενισχύουν συμπεριφορές που προκαλούνται από το άγχος.
• χτίσουν ανθεκτικότητα ως σύνολο, δημιουργώντας ένα πιο ισορροπημένο και ειρηνικό οικογενειακό περιβάλλον.

Αναφορές

• Bowen, M. (1978). Family Therapy in Clinical Practice. Jason Aronson.
• Haley, J. (1973). Strategies of Psychotherapy. Grune & Stratton.
• Minuchin, S. (1974). Families and Family Therapy. Harvard University Press.