Οι μεταβάσεις μοιάζουν με γέφυρες ανάμεσα σε δύο νοήματα, ένα παλιό κι ένα καινούριο. Στη γλώσσα μας μετάβαση σημαίνει το πέρασμα απέναντι. Από το χειμώνα στην άνοιξη, από την απόγνωση στην ελπίδα, από το ¨θάνατο¨ στη ζωή, από το σκοτάδι στο φως, από ένα τέλος σε μιαν αρχή.
Στη ζωή οι μεταβάσεις είναι αναπόφευκτες διαδικασίες που προκύπτουν από αλλαγές καθώς μετακινούμαστε από τον έναν ηλικιακό κύκλο στον άλλον ή και μέσα στον ίδιο ηλικιακό κύκλο. Μοιάζουν με ¨περάσματα¨ ανάμεσα στα κεφάλαια της ιστορίας μας που συνδέουν το παρελθόν με το μέλλον μας. Έχουν μια παροδικότητα και ταυτόχρονα μια συνέχεια, προαναγγέλλοντας το τέλος και την αρχή, την αναχώρηση και την άφιξη.
Αντιπροσωπεύουν ¨μετακινήσεις¨ σε προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο. Ένας γάμος ή ένα διαζύγιο, η ασθένεια ή η ανάκτηση της υγείας, μια νέα δουλειά ή η απώλεια μιας δουλειάς, η απόκτηση παιδιών, η συνταξιοδότηση. Μεγάλες αλλαγές που συνδέονται με μεγάλες μεταβάσεις. Το κλάμα που γίνεται γέλιο, ο ύπνος που γίνεται ξύπνημα, η μετάβαση από το σπίτι στο σχολείο ή τη δουλειά και το αντίστροφο, η ένταση που γίνεται ηρεμία. Μικρές σε μια πρώτη ματιά, καθημερινές ρουτινιάρικες μεταβάσεις που είναι ωστόσο ουσιαστικά σημαντικές καθώς διαμορφώνουν την ποιότητα της καθημερινής εμπειρίας.
Οι μεταβάσεις μπορεί λοιπόν να είναι εσωτερικές ή εξωτερικές, αναμενόμενες ή ξαφνικές που είμαστε εμείς οι δημιουργοί τους ή μας επιβάλλονται. Σε κάθε περίπτωση όταν τις διανύουμε βιώνουμε ανάμεικτα συναισθήματα, προκλήσεις, δυσκολίες αλλά και ευκαιρίες.
Μια βαθύτερη προσέγγιση στη φύση των μεταβάσεων μας βοηθά να παρατηρήσουμε τρία σημαντικά στοιχεία:
- οι μεταβάσεις δημιουργούν συναισθηματικές και νοητικές δυσκολίες καθώς αλλάζουν τις αναμενόμενες συνθήκες και ρουτίνες μας και απαιτούν την προσαρμογή μας στο ανοίκειο. Είμαστε πλάσματα της συνήθειας και όταν ¨χάνουμε¨ αυτό που γνωρίζουμε καλά, βιώνουμε αβεβαιότητα και άγχος.
- οι μεταβάσεις στην έναρξή τους συνδέονται με μια περίοδο ενδοσκόπησης και προετοιμασίας, καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ανάγκη για αλλαγή και την επιβίβαση σε ένα ταξίδι αυτο-ανακάλυψης.
- οι μεταβάσεις εμπεριέχουν τη διαδικασία του ¨θανάτου¨ του παλιού και της αναγέννησης. Παλιές ταυτότητες, πεποιθήσεις και τρόποι να ¨υπάρχουμε¨ εγκαταλείπονται ώστε να δημιουργηθεί χώρος για την καινούρια αρχή. Νέες ευκαιρίες να δούμε τον εαυτό μας ¨αλλιώς¨.
Οι μεταβάσεις δεν απλές αλλαγές. Σύμφωνα με τον William Bridges η αλλαγή είναι περισσότερο εξωτερική. Συμβαίνει. Η συναισθηματική και ψυχολογική μετάβαση είναι η εσωτερική αντίδραση στην αλλαγή. Η διεργασία της προσαρμογής και της έκδοσης νοήματος από την αλλαγή. ¨Δεν είναι οι αλλαγές που εξουθενώνουν, είναι οι μεταβάσεις. Η αλλαγή είναι καταστασιακή: νέος χώρος, νέος προϊστάμενος, νέοι ρόλοι, νέες συνήθειες. Η μετάβαση είναι η ψυχολογική διεργασία από την οποία οι άνθρωποι διέρχονται, ώστε να αποδεχτούν τη νέα κατάσταση¨(Bridges, 1991). Θεωρεί ότι υπάρχουν τρία στάδια που βιώνουμε κατά τη διαδικασία της μετάβασης:
- Κλείσιμο (Ending or Letting Go): στο στάδιο αυτό αναγνωρίζουμε και αποδεχόμαστε την πραγματικότητα της αλλαγής και αφήνουμε πίσω μας παλιούς τρόπους και ταυτότητες που συνδέονται με την προηγούμενη κατάσταση. Συνδέεται με συναισθήματα απώλειας, αβεβαιότητας και αποπροσανατολισμού καθώς δυσκολευόμαστε να αποχαιρετήσουμε το παλιό.
- Ζώνη μετάβασης (Neutral Zone or Transition):καθώς αφήνουμε το παλιό εισερχόμαστε σε μια περίοδο ασάφειας, συνεχών αλλαγών και ρευστότητας. Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, σύγχυση και την αίσθηση του ¨ανάμεσα¨ στο παλιό και το καινούριο. Ταυτόχρονα αποτελεί ευκαιρία για αναστοχασμό, πειραματισμό και εσωτερική αναζήτηση καθώς παλεύουμε με τη δυσκολία της μετάβασης.
- Νέο ξεκίνημα ( New Beginning or Integration): στο τελικό στάδιο ξεκινούμε να αποδεχόμαστε τη νέα πραγματικότητα και να την ενσωματώνουμε στη ζωή μας. Χτίζουμε νέες ταυτότητες, ρουτίνες και σχέσεις που συνάδουν με την αλλαγή. Έχουμε την αίσθηση της ανανέωσης, της ενδυνάμωσης και της ανάπτυξης.
Σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας βιώνουμε μεταβάσεις καθώς αποτελούν αναπόφευκτο τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Μας υπενθυμίζουν την παροδικότητα και την αλλαγή. Το τέλος ενός κεφαλαίου και την αρχή ενός άλλου. Μικρού ή μεγάλου. . Διαμορφώνουν ταυτότητα, δοκιμάζουν ανθεκτικότητα και οδηγούν σε αναζήτηση προσωπικής ανάπτυξης. Μας προκαλούν να αποδεχτούμε την αβεβαιότητα και να βρούμε νόημα στη ρευστότητα. Με γνώση ότι κάθε τέλος συνδέεται με μια αρχή, κάθε ¨θάνατος ¨ με μια ανάσταση.
Βιβλιογραφία
Bridges W. (2003). Managing transitions. New York: Da Capo Press.
