Πέμπτη απόγευμα. Συνάντηση ψυχοθεραπείας με μια 50χρονη γυναίκα που για χρόνια πορεύεται με τόλμη και γενναιότητα στις δικές της προσωπικές, δημιουργικές διαδρομές. Μέσα στη ροή του λόγου την ακούω που λέει: «Αυτό το ύφασμα έτσι κόπηκε, έτσι θα φορεθεί. Έτσι λέει η μητέρα μου».
Σκέφτομαι… Κάποιες φράσεις δεν ζητούν απάντηση, ζητούν να τις νιώσεις, κυρίως όταν προέρχονται από εκείνο το σημείο της ψυχής που επιτέλους αρχίζει να μιλά. Φράσεις που έχουν την πυκνότητα μιας ολόκληρης ζωής. Φράσεις που αφορούν όλους μας, ανεξάρτητα σε ποια πλευρά βρισκόμαστε…
Το ύφασμα στην αρχική του μορφή αποτελεί ένα ακατέργαστο, αδιαμόρφωτο υλικό. Έναν πολυσύνθετο και δυναμικό συνδυασμό προσωπικότητας, χαρακτήρα, ικανοτήτων. Ένα υλικό με άπειρες δυνατότητες.
Και έπειτα έρχονται οι αόρατοι ράφτες. Φτιάχνουν το ¨πατρόν¨. Ρόλοι, ευθύνες, πρέπει, ταυτότητες ραμμένες επάνω μας. Η διαμόρφωση της προσωπικότητας δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, γινόμαστε αποδέκτες ή και θύματα προσδοκιών, ρόλων, οικογενειακών μηνυμάτων και πολιτισμικών κατασκευών. Η ταυτότητα συχνά δημιουργείται πριν αποκτήσουμε φωνή ώστε να τη διαμορφώσουμε.
- Το φύλο μας «δείχνει» ποιοι πρέπει να είμαστε.
- Η οικογένεια μας προσδιορίζει: το «καλό παιδί», ο «υποστηρικτικός γιος», η «κόρη που φροντίζει».
- Οι τραυματικές εμπειρίες γίνονται σημάδια στο ύφασμα που μαθαίνουμε να κρύβουμε για να ταιριάζουμε.
Από τα πρώτα μας βήματα, οι ράφτες μας διαμορφώνουν. Μας διδάσκουν πώς να υπάρχουμε, πώς να φερόμαστε πώς να ¨χωράμε¨ . Ως παιδιά μαθαίνουμε ποιο είναι το ¨σωστό¨ και το ¨λάθος¨. Το πατρόν είναι προδιαγεγραμμένο και κόβεται νωρίς.
Δεν είναι βέβαια κακό να υπάρχει δομή. Η δομή είναι απολύτως απαραίτητη. Την έχουμε ανάγκη. Μιλώ για κείνη τη διαμόρφωση που οδηγεί στη σιωπηλή ακύρωση του εαυτού. Τις περισσότερες φορές αυτή η διαδικασία διαμόρφωσης είναι διακριτική, χωρίς εξάρσεις, μα με βαθιά ψυχολογική επίπτωση. Το να ¨κοπούν οι φυσικές μας τάσεις για να ταιριάζουν σε συγκεκριμένες προδιαγραφές συμβαίνει σταδιακά και χωρίς εμφανή πίεση. Αυτό καθιστά δύσκολη την αναγνώριση του ¨πατρόν¨. Σιωπηλά μας πείθουν ότι δεν υπάρχει δυνατότητα αλλαγής. Και το χειρότερο; Μας πείθουν ότι πραγματικά είναι το δικό μας.
Η προσωπική έκφραση δεν είναι απλώς περιορισμένη αλλά συχνά γίνεται αντιληπτή ως απειλή. Το ¨ύφασμα¨ που θα αμφισβητήσει το ¨σχέδιο¨ θεωρείται ¨ελαττωματικό¨ και ¨ακατάλληλο.
Αυτό συνοδεύεται από:
- αίσθηση εσωτερικής αποξένωσης
- φόβο μην απογοητεύσουμε τους άλλους αν αλλάξουμε
- ενοχή για κάθε επιθυμία που αποκλίνει από το “πατρόν”
- εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο καθήκον και στην επιθυμία.
Όταν αρχίζουμε να τολμούμε να εξερευνήσουμε το δικό μας δρόμο, οι «εσωτερικοί ράφτες», οι φωνές της οικογένειας, της κοινωνίας, της παράδοσης, σηκώνουν ανάστημα. ¨. Δημιουργούν εσωτερικό διχασμό ανάμεσα σε αυτό που νιώθουμε και επιθυμούμε και σε αυτό που πρέπει να είμαστε.
Η ζωή που φτιάχτηκε με συγκεκριμένο ¨πατρόν ¨δημιουργεί ρωγμές. Οι άνθρωποι φθάνουν στη ψυχοθεραπεία κουρασμένοι, εσωτερικά μουδιασμένοι με χρόνια αυτό- αμφισβήτηση, άγχος, αγωνία, απόσυρση, οργή, αίσθηση κενού. Κυρίως όμως φθάνουν με μια σιωπηλή θλίψη για τον αυθεντικό εαυτό που ποτέ δεν είχε την ευκαιρία να ανθίσει και με την απλή αλλά συγκλονιστική ερώτηση: ¨Ποια θα ήμουν αν δε μου είχαν πει ποια θα έπρεπε να είμαι;¨
Οι ρωγμές αυτές ωστόσο είναι και τα σημεία από όπου μπορούμε να ξεκινήσουμε να αλλάζουμε το ρούχο με προσοχή και φροντίδα. Μπορεί το ύφασμα να ξανακοπεί; Ναι! Όχι χωρίς πόνο. Όχι χωρίς ραφές που ξηλώνονται. Η μετάβαση από την προσαρμογή στην αυθεντικότητα είναι μια δύσκολη διεργασία που δημιουργεί ανασφάλεια και φόβο. Περιλαμβάνει πένθος, ρήξη, αλλαγή.
Όμως …
-για μια γυναίκα 50 ετών που έζησε δύο ταυτόχρονες ζωές (μία των άλλων και μια πιο ουσιαστική δική της) και αυτό είναι κουραστικό
– για μια μητέρα που ξύπνησε ένα πρωί και δεν ήξερε ποια είναι πέρα από τις φροντίδες κι αυτό είναι εξουθενωτικό
-για έναν άντρα που έγινε “στήριγμα” χωρίς να ρωτηθεί αν αντέχει κι αυτό είναι ανυπόφορο
Χρειάζεται σιγά-σιγά, να ξαναπιάσουν στα χέρια τους το δικό τους ψαλίδι. Είτε μόνοι είτε μέσω της ψυχοθεραπείας. Αυτό δεν ακυρώνει ό,τι πέρασαν. Δεν αρνούνται τις ραφές που τους έφεραν εδώ. Ούτε κατηγορούν τους ράφτες.
Απλά όλοι μας οφείλουμε προς χάρη ενός πιο αυθεντικού, πυρηνικού εαυτού να αναρωτηθούμε:
-Μου ταιριάζει αυτό που φορώ;
-Το διάλεξα εγώ;
-Τι θα ήθελα να φορέσω, αν μπορούσα να διαλέξω;
Και τότε, ξεκινά κάτι νέο. Μια επιστροφή στον εαυτό. Κι η φράση μπορεί να αλλάξει σε:
«Το ύφασμα έτσι κόπηκε τότε. Τώρα μπορώ εγώ να το ξαναράψω.»
Και αυτό είναι η αρχή.
