Η μοναδική οπτική της δικής μας εμπειρίας ζωής.
Ζούμε σε έναν κόσμο που μας βομβαρδίζει συνεχώς με πληροφορίες, απαιτήσεις και αντιπερισπασμούς. Από το πρωί έως το βράδυ δεχόμαστε συνεχόμενα ερεθίσματα΄emails που πρέπει να απαντηθούν, ειδήσεις από το παγκόσμιο γίγνεσθαι, ειδοποιήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που πρέπει να ελέγξουμε και όλα αυτά μαζί με μια ατελείωτη ροή από στόχους που πρέπει να υλοποιηθούν και καθημερινές υποχρεώσεις. Δεν είναι περίεργο που συχνά χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας.
Σε έναν κόσμο λοιπόν που δονείται από συνεχόμενα ερεθίσματα και αδιάκοπες προκλήσεις η αυτοεπίγνωση μοιάζει με σιωπηλή δύναμη. Όταν γυρίσουμε ¨προς τα μέσα¨ και αφαιρέσουμε σταδιακά τα διάφορα στρώματα, μπορούμε να αποκαλύψουμε μια καταπληκτική πηγή δυνάμεων που δεν έχουν εκφραστεί. Είναι η πύλη για την κατανόηση των διαφόρων επιπέδων συνειδητότητας.
Ενώ η επίγνωση αφορά τη γνώση αυτών που συμβαίνουν γύρω μας, η αυτοεπίγνωση στην ουσία της αφορά την ικανότητα να βλέπουμε μέσα μας, να αναγνωρίζουμε την εσωτερική εμπειρία. Συνδέεται με το πόσο καθαρά βλέπουμε τις αξίες μας, τα πάθη, τα όνειρα, τον τρόπο που ταιριάζουμε με το περιβάλλον. Πόσο αντιλαμβανόμαστε τη διάδραση των εσωτερικών μας αφηγήσεων σε σχέση με το εξωτερικό κόσμο. Πόσο αναγνωρίζουμε τις αντιδράσεις μας, δηλαδή τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αισθήσεις, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές μας. Αυτή είναι η εσωτερική αυτοεπίγνωση. Στην εξωτερική της διάσταση συνδέεται με την κατανόησή μας για την εικόνα που έχουν οι άλλοι για μας.
Η καλλιέργειά της σημαίνει μεγαλύτερη σαφήνεια στη σχέση μας με τον εαυτό μας. Εμπεριέχει την ενδοσκόπηση, τον αναστοχασμό, και την ειλικρινή αξιολόγηση των δυνάμεων και των αδυναμιών μας. Με αυτή τη μορφή η αυτεπίγνωση αποτελεί βασικό στοιχείο της συναισθηματικής νοημοσύνης. Αποτελεί το θεμέλιο στο οποίο βασίζονται οι άλλοι τομείς.
Η συναισθηματική νοημοσύνη εστιάζει σε δύο βασικά στοιχεία της αυτοεπίγνωσης: τη συναισθηματική αυτοεπίγνωση και την αυτοαντίληψη. Το πρώτο στοιχείο συνδέεται με την αναγνώριση και κατανόηση της συναισθηματικής εμπειρίας μας τη στιγμή που προκύπτει. Το δεύτερο στοιχείο αφορά την αναγνώριση του τρόπου που βλέπουμε τον εαυτό μας. Τις ιστορίες που αφηγούμαστε για να περιγράψουμε εμάς. Τις δυνάμεις και τις ευαλωτότητές μας, τα κίνητρα και τις αξίες μας. Είναι εκπληκτική η συνειδητοποίηση ότι κάτω από το ¨οικείο¨ υπάρχει ένα ολόκληρο τοπίο, υπάρχει ο εαυτός.
Η αυτοεπίγνωση δεν είναι ένα καθορισμένο χαρακτηριστικό. Είναι δεξιότητα που μπορεί να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί. Και όπως σε κάθε δεξιότητα έτσι και στην αυτοεπίγνωση η καλλιέργεια πραγματοποιείται με το συνδυασμό κατάλληλων δράσεων και επίμονης πρακτικής. Η αυτοπαρατήρηση είναι η βάση της. Η ¨με πρόθεση¨ παρατήρηση των σκέψεων, των αισθήσεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών μας. Καθημερινά δρούμε στον ¨αυτόματο¨. Δεν έχουμε επίγνωση της συμπεριφοράς μας στιγμή προς στιγμή. Μπορεί να τρώμε περισσότερο όταν νιώθουμε πιεσμένοι ή βαριεστημένοι, να είμαστε εκνευρισμένοι όταν γυρνάμε από τη δουλειά ή επιθετικοί στην επικοινωνία μας με έναν φίλο. Χωρίς την παρατήρηση δε θα μπορέσουμε να αλλάξουμε το συναισθηματικό φαγητό με μια βόλτα στη φύση, τον εκνευρισμό με ένα μικρό διάλειμμα πριν την επιστροφή στο σπίτι από τη δουλειά και την επιθετική επικοινωνία με μια συνειδητά πιο ευγενική έκφραση των αναγκών μας. Η ενδυνάμωση του εαυτού που παρατηρεί, δημιουργεί το χώρο, την κατάλληλη απόσταση ώστε να έχουμε επίγνωση της στιγμής μας. Χωρίς τον εσωτερικό παρατηρητή δεν έχουμε αυτοεπίγνωση.
Ωστόσο ο εσωτερικός παρατηρητής δεν είναι πάντα αντικειμενικός. Ιδίως όταν ξεκινά η ενδοσκόπηση με την ερώτηση ¨γιατί¨. Καθώς πολλές από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα κίνητρά μας μένουν έξω από τη συνειδητή επίγνωση, τείνουμε να βρίσκουμε απαντήσεις στην ερώτηση αυτή που τις ¨νιώθουμε¨ αληθινές. Οι κρίσεις μας σπάνια είναι ανεξάρτητες από τις προκαταλήψεις μας. Έτσι οι απαντήσεις μας μπορεί να βασίζονται σε φόβους και ανασφάλειες παρά στην εκτίμηση δυνάμεων και αδυναμιών. Η ερώτηση που θα μπορούσε να είναι βοηθητική ξεκινά με το ¨τι¨. Τι με οδήγησε σε αυτό το αποτέλεσμα; Τι βήματα χρειάζονται για την πραγματοποίηση ενός καλύτερου αποτελέσματος; Με τον τρόπο αυτό συνδεόμαστε με πιο ουσιαστικό τρόπο με την ¨εσωτερική¨ μας φωνή.
TED TALKΣε μια κοινωνία που είναι απασχολημένη με το αδιάκοπο κυνήγι της εξωτερικής επικύρωσης και την ικανοποίηση εξωτερικών προσδοκιών, η αυτοεπίγνωση είναι πρόκληση και υπόσχεση. Είναι ο μόνος τρόπος να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τις καθοριστικές αλλά και τις απλές, καθημερινές στιγμές της ζωής μας. Η εφαρμογή της στην καθημερινή ζωή μοιάζει με μετατόπιση από το αδιάφορο στο καταπληκτικό. Το οικείο γίνεται πηγή εκπλήξεων. Αυτό που χρειάζεται είναι μια προθυμία εναγκαλισμού της ευαλωτότητάς μας, αντιμετώπισης των σκιών μας και αναγνώριση του μωσαϊκού των δυνάμεων και αδυνάμιών μας.
Το ταξίδι ¨προς τα μέσα ¨κρατά το κλειδί που ξεκλειδώνει την αυθεντικότητά μας, την ανθεκτικότητά μας και την καλύτερη κατανόηση της εμπειρίας μας.
