Τα συναισθήματα (αγγ. emotions, από το λατινικό emovere – κινούμαι προς τα έξω) είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, επηρεάζοντας τις σκέψεις, τις αποφάσεις και τις πράξεις μας με βαθύ τρόπο. Από τη χαρά που μας ωθεί να γιορτάσουμε τις νίκες της ζωής μέχρι τον φόβο που μας κρατά προσεκτικούς σε επικίνδυνες καταστάσεις, τα συναισθήματα διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας σε συνειδητά και υποσυνείδητα επίπεδα.
Η σύνδεσή τους με τη συμπεριφορά είναι άμεση, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε και ανταποκρινόμαστε στον κόσμο. Ο κύκλος του συναισθήματος και της συμπεριφοράς αποτελεί μια δυναμική αλληλεπίδραση που προσφέρει πληροφορίες για το γιατί ενεργούμε όπως ενεργούμε και πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ουσιαστική αλλαγή στη ζωή μας.
Τι είναι ο κύκλος συναισθήματος και συμπεριφοράς
Με απλά λόγια, ο κύκλος συναισθήματος και συμπεριφοράς εξηγεί πώς τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τις πράξεις μας, οι οποίες με τη σειρά τους διαμορφώνουν τις εμπειρίες μας και ενισχύουν ή αλλάζουν τις συναισθηματικές μας καταστάσεις. Ο ψυχολόγος Paul Ekman (2003) σημειώνει ότι “τα συναισθήματα οργανώνουν – και όχι διαταράσσουν – τη λογική σκέψη”, υπογραμμίζοντας τον σημαντικό ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα στην καθοδήγηση της συμπεριφοράς.
Βασικά συστατικά του κύκλου:
- Ερέθισμα: ένα εξωτερικό ή εσωτερικό γεγονός προκαλεί μια αντίδραση
- Σκέψεις: μια αρχική ερμηνεία σχετικά με το γεγονός, μια αξιολόγηση, ώστε να δημιουργηθεί η αντίστοιχη συναισθηματική εμπειρία.
- Συναίσθημα: η συναισθηματική εμπειρία που προκύπτει μετά την αξιολόγηση, όπως ο θυμός, η χαρά, η λύπη ή ο φόβος.
- Συμπεριφορά: πράξεις που πραγματοποιούνται βάσει του συναισθήματος και των συνοδευτικών σκέψεων.
- Συνέπεια: το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς, που τροφοδοτεί ξανά τον κύκλο.
Ένα παράδειγμα του κύκλου στη πράξη
Φανταστείτε ότι βρίσκεστε στη δουλειά και ο προϊστάμενός σας επικρίνει την απόδοσή σας σε μια ομαδική συνάντηση. Να πώς μπορεί να εξελιχθεί ο κύκλος:
- Ερέθισμα: Η κριτική του προϊσταμένου σας
- Σκέψεις: “Δεν είμαι αρκετά καλός/η, όλοι πρέπει να πιστεύουν ότι είμαι ανίκανος/η.”
- Συναίσθημα: Αισθάνεστε ντροπή και απογοήτευση.
- Συμπεριφορά: Αποσύρεστε από τη συζήτηση και αποφεύγετε την οπτική επαφή.
- Συνέπεια: Αυτή η συμπεριφορά ενισχύει τα αισθήματα ανεπάρκειας, διαιωνίζοντας τον κύκλο.
Η αναγνώριση αυτού του κύκλου είναι το πρώτο βήμα για να τον σπάσετε. Εξετάζοντας κάθε βήμα, μπορείτε να παρέμβετε ανάμεσα στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά και να αποφασίσετε για τον τρόπο που θα ενεργήσετε. Το συναίσθημα σας δίνει την πληροφορία αλλά δε σας υποχρεώνει στη συγκεκριμένη δράση. Απλά σας ωθεί προς μία κατεύθυνση. Η επιλογή είναι δική σας.
Πώς να σπάσετε τον κύκλο: Εργαλεία και Στρατηγικές
- Αναγνωρίστε το ερέθισμα. Η επίγνωση είναι η βάση της αλλαγής. Κρατήστε ένα ημερολόγιο ή εξασκηθείτε στη συνειδητότητα για να εντοπίσετε επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα. Η παρατήρηση είναι η βάση.
- Αμφισβητήστε και αναδιαμορφώστε τις σκέψεις. Για παράδειγμα, αντί να σκεφτείτε “Δεν είμαι αρκετά καλός,” δοκιμάστε “Αυτή τη φορά δεν ανταποκρίθηκα όπως θα ήθελα. Τι μπορώ να αλλάξω;” Αυτή η αλλαγή μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική αντίδραση.
- Επιλέξτε την ανταπόκριση. Η σκόπιμη ανταπόκριση αντί της παρορμητικής αντίδρασης μπορεί να αλλάξει τον κύκλο. Για παράδειγμα, αντί να αποσυρθείτε, σκεφτείτε να ζητήσετε διευκρινίσεις από τον προϊστάμενό σας.
- Αναλογιστείτε τις συνέπειες. Η αξιολόγηση του πώς η συμπεριφορά σας επηρεάζει τα συναισθήματα και τα αποτελέσματα, σας βοηθά να προσαρμόσετε τις αντιδράσεις σας στο μέλλον.
Γιατί η κατανόηση αυτού του κύκλου έχει σημασία
Όταν κατανοήσετε τον κύκλο του συναισθήματος και της συμπεριφοράς, αποκτάτε μεγαλύτερο έλεγχο στις αντιδράσεις σας. Όπως γράφει η Brené Brown (2012), “Το να κατέχουμε την ιστορία μας και να αγαπάμε τον εαυτό μας μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι το πιο γενναίο πράγμα που θα κάνουμε ποτέ.” Το σπάσιμο των μη βοηθητικών κύκλων μας επιτρέπει να δημιουργούμε υγιέστερα συναισθηματικά πρότυπα και σχέσεις.
Βασικά σημεία για την καθημερινή ζωή
- Τα συναισθήματα είναι σήματα, όχι εντολές. Μας καθοδηγούν, αλλά δεν χρειάζεται να υπαγορεύουν τις πράξεις μας.
- Μικρές αλλαγές στις σκέψεις ή στις συμπεριφορές μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικές θετικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου.
- Η εξάσκηση στην αυτοσυμπόνια όταν πέφτετε σε μη βοηθητικούς κύκλους κάνει πιο εύκολη την προσπάθεια σπασίματος του κύκλου.
Παρατηρώντας και κατανοώντας τον κύκλο του συναισθήματος και της συμπεριφοράς, μπορείτε να κάνετε σημαντικά βήματα προς μια πιο ισορροπημένη, με επίγνωση και πλήρη ζωή.
Βιβλιογραφία
- Ekman, P. (2003). Emotions Revealed: Recognizing Faces and Feelings to Improve Communication and Emotional Life. New York: Times Books.
- Brown, B. (2012). Daring Greatly: How the Courage to Be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent, and Lead. Gotham Books.
- Beck, A. T. (1976). Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. Penguin Books.
- Linehan, M. M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. Guilford Press.
